Sang cát, bốc mộ là nghi lễ trọng đại trong đời sống tâm linh người Việt, phản ánh tinh thần đạo hiếu sâu sắc và niềm tin vào sự tiếp nối giữa hai cõi âm – dương. Trong đó, nguyên lý phong thủy đóng vai trò then chốt, không chỉ đảm bảo yếu tố tâm linh mà còn ảnh hưởng đến vận khí của cả dòng tộc.
Phong thủy cho rằng việc sang cát phải thuận theo nguyên lý âm – dương điều hòa, ngũ hành tương sinh. Mộ phần chính là “ngôi nhà thứ hai” của người đã khuất, do đó cần được bố trí sao cho đón nhận được khí lành từ thiên nhiên, đất trời.
Việc chọn hướng huyệt mộ, vị trí đặt tiểu quách sành hay tiểu quách gốm sứ Bát Tràng đều cần căn cứ vào bản mệnh của người đã mất và cung trạch của dòng tộc. Ví dụ, mệnh Kim nên đặt quách theo hướng Tây hoặc Tây Bắc; mệnh Mộc hợp hướng Đông hoặc Đông Nam.
Thời điểm bốc mộ là yếu tố quan trọng trong phong thủy, được chọn dựa trên thiên can, địa chi, tránh các ngày sát chủ, trùng tang. Ngoài ra, cần tính tuổi của con cháu chủ sự, tránh xung khắc với tuổi của người mất.
Các chuyên gia phong thủy thường chọn thời điểm sang cát vào cuối Thu đến đầu Đông – khi khí âm dương giao hòa, đất khô ráo, thuận tiện cho việc di dời mộ phần mà không ảnh hưởng đến vong linh.
Trong lễ sang cát, các dòng tiểu quách gốm sứ như Tịnh Liên, Phúc Long, hay Minh Long không chỉ là vật chứa đựng phần tro cốt – hài cốt, mà còn đóng vai trò phong thủy quan trọng.
Gốm sành có tính “thổ sinh kim” – giúp ổn định năng lượng âm.
Vẽ vàng 24k trên quách như ở dòng Liên Hoa Cực Lạc, tạo sự trang trọng, thanh tịnh và dẫn khí tốt vào huyệt mộ.
Hoa văn sen, long phụng tượng trưng cho sự cao quý, siêu thoát và phúc khí.
Ngoài ra, nhiều gia đình còn sử dụng đá thạch anh rải quanh đáy huyệt, vừa thanh lọc âm khí, vừa dẫn sinh khí cho vùng đất.
Theo nguyên lý “tụ khí sinh phúc”, phần đất đặt tiểu quách phải cao ráo, có điểm tựa phía sau (sơn), mặt hướng ra chỗ thoáng (thủy). Tránh đặt mộ gần đường đâm thẳng, cây to đè lên huyệt, hoặc khu vực có dòng nước chảy xiết cắt ngang mộ phần.
Phong thủy trong nghi lễ sang cát không đơn thuần là mê tín, mà là nghệ thuật hài hòa giữa tự nhiên, tâm linh và truyền thống. Việc chọn tiểu quách sành, tiểu quách gốm sứ Bát Tràng phù hợp, đặt đúng hướng, đúng thời điểm... là cách để con cháu thể hiện tấm lòng hiếu kính, đưa người thân về nơi an nghỉ bình an và linh thiêng.